جمعی از اقتصاددانان و استادان دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه امام حسین(ع)، در سومین نشست کتاب‌خوان تخصصی اقتصاد مقاومتی، ضمن معرفی آثار خود، موضوع اقتصاد مقاومتی را یک بحث بنیادین در نظام جمهوری اسلامی ایران عنوان کردند و آن را الهام گرفته از اقتصاد اسلامی دانستند.

به گزارش روابط عمومی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، سومین نشست کتاب‌خوان تخصصی اقتصاد مقاومتی، با موضوع «اقتصاد مقاومتی؛ استمرار دکترین فتح خرمشهر»، دوشنبه سوم خرداد ماه، با حضور الله‌مراد سیف، مدیرگروه اقتصاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه امام حسین(ع)، حسین دری، عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد و رضا آقا موسی‌تهرانی از استادان دانشگاه امام حسین(ع) در این دانشگاه برگزار شد.

الله‌مراد سیف در ابتدای این نشست به معرفی مرکز جامع اقتصاد مقاومتی در دانشگاه جامع امام حسین(ع) پرداخت و گفت: از آنجا که پرداختن به موضوع اقتصاد مقاومتی از نیازهای مهم و روز کشور ما است، ما در دانشگاه جامع امام حسین (ع) مرکز جامع اقتصاد مقاومتی را راه‌اندازی کردیم و تاکنون تحقیقات بسیار خوب و ارزنده‌ای در حوزه اقتصاد مقاومتی از سوی محققان و پژوهشگران در این مرکز ارائه شده است و پژوهشگرانی که در این نشست آثار خود را معرفی می‌کنند با این مرکز در حال همکاری هستند.

وی در ادامه به معرفی اثری از خود با عنوان «نقشه راه پیاده‌سازی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی» پرداخت و گفت: این کتاب در سال جاری توسط انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی منتشر شده، مباحث کلی و فلسفه این کتاب با چند سؤال کلی روشن می‌شود؛ ابتدا اینکه آیا اقتصاد مقاومتی یک بحث اقتضایی است و برحسب پیش آمد شرایط در یک زمان خاص مطرح و پس از آن پیش‌آمد برطرف خواهد شد و یا یک بحث مبنایی برای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است؟

مدیرگروه اقتصاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه امام حسین(ع)، ادامه داد: اگر بپذیریم که اقتصاد مقاومتی یک بحث مبنایی است، ارتباط سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با اصول اقتصادی حاکم بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ چراکه قانون اساسی هر کشوری پایه نظام آن کشور است و اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را یک بحث مبنایی بدانیم، باید ارتباط آن با اصول اقتصادی حاکم بر قانون اساسی را نمایان کنیم.

سیف با بیان اینکه ما پیش از ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، با ابلاغ سیاست‌های کلی دیگری نیز مواجه بودیم، عنوان کرد: ما باید همچنین ارتباط  و نسبت سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را با آن سیاست‌های کلی گذشته پیدا کنیم که ما در این کتاب از طریق تحلیل محتوا نشان دادیم که سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از یک جامعیت نسبت به سایر سیاست‌های ابلاغ شده برخوردار است. ما همچنین باید ببینیم که اگر بخواهیم از دریچه اقتصاد مقاومتی  به آسیب‌های اقتصاد ملی نگاه کنیم، این آسیب‌ها را چگونه باید دسته بندی کنیم؟

وی درباره ارتباط سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با اصول قانون اساسی عنوان کرد: ما پیش از اینکه به سراغ تحلیل اصول قانون اساسی برویم، به سراغ فضای حاکم بر تدوین قانون اساسی در سال ۱۳۵۷ رفتیم؛ یعنی مجلس خبرگان قانون اساسی که نقشی مهم و سرنوشت‌ساز در نظام جمهوری اسلامی ایران داشته است. به طوری که حدود ۷۰ نفر از شخصیت‌های نخبه انقلاب و بیش از ۳۰ مجتهد مسلم در این مجلس حضور داشته‌اند.

مدیرگروه اقتصاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه امام حسین(ع)، گفت: من یک فصل از این کتاب را به تحلیل محتوای  فرمان امام خمینی (ره) به این مجلس، سخنرانی نخست وزیر و وزیر کشور وقت، بیانات تمام اعضای این مجلس اختصاص دادم و پس از آن سراغ مفاد قانون اساسی رفتم. در حدود ۴۰ اصل از اصول قانون اساسی به مباحث اقتصادی پرداخته که ما با تحلیل محتوای این اصول و بیانات مجلس خبرگان، ارتباط تنگاتنگ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با اصول اقتصادی حاکم بر قانون اساسی را نشان دادیم و ثابت کردیم که موضوع اقتصاد مقاومتی برای ما یک بحث بنیادین است نه اقتضائی.

سیف ارائه نظریه اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران را مرحله بعدی پژوهش‌های انجام شده عنوان کرد و گفت: در ادامه به دنبال این بودیم تا نظریه اقتصاد مقاومتی را بر اساس الگوهای بومی ایرانی تدوین کنیم که در این باره قرآن کریم در آیه ۲۹ سوره فتح «توانمندسازی»، «پایدارسازی» و «الهام بخشی» سه مرحله تکامل جامعه قرآنی عنوان کرده که این مراحل مبنای ادامه کار ما قرار گرفت.

وی تصریح کرد: تمام تلاش ما در کتاب «نقشه راه پیاده‌سازی سیاست‌های کلی  اقتصاد مقاومتی» این بوده که خواننده را به این نکته توجه دهیم که نظام جمهوری اسلامی ایران به دلیل ماهیت سلطه‌ستیزی خود که قابل تفکیک از نظام ما نیست، مواجهه‌اش با دنیای سلطه قطعی است و از نظر ما نباید وجود چالش را مقطعی و گذرا تلقی کنیم و تصور کنیم که با انجام یک توافق مواجهه ما باسلطه برطرف خواهد شد و ارتباط ما با دنیا مانند ارتباط کره جنوبی با دنیا شود. هرگز چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.

سیف ادامه داد: با این تعریف اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که می‌تواند پایه مقاومت ما قرار گیرد، چراکه در مواجهه با سلطه باید مقاومت کنیم و این مقاومت نیاز به یک اقتصاد قوی دارد تا الی‌الابد بتواند از آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی ایران حمایت کند. ما چنین اقتصادی را اقتصاد مقاومتی تعریف می‌کنیم و این موضوع بسیار وسیع‌تر از آن است که تنها بر اساس تکانه‌ای مانند تحریم مطرح شود.

اقتصاد مقاومتی برگرفته از اقتصاد اسلامی است

حسین دُری، عضو هیأت علمی  دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه امام حسین(ع) از دیگر ارائه دهندگان این نشست بود که به معرفی کتاب «اقتصاد مقاومتی در جمهوری اسلامی ایران تحلیل مبنایی و برخی اصول و راهنمای کاربردی» پرداخت و گفت: در سال ۱۳۹۱ پژوهشی درباره اقتصاد مقاومتی انجام شد و این پژوهش به این موضوع پرداخت که آن اقتصاد مقاومتی که در نیمه سال ۱۳۸۹ توسط مقام معظم رهبری مطرح شد، دارای چه مفهوم اساسی و ویژگی‌های اصلی است. حاصل پژوهش انجام شده، تنها چند روز پس از ابلاغ سیاست کلی اقتصاد مقاومتی، در اسفند سال ۱۳۹۲ در قالب این کتاب منتشر شد.

وی افزود: ایده اصلی این کتاب این است که اقتصاد مقاومتی الهام گرفته شده از اقتصاد اسلامی است و با اینکه این کتاب تنها چند روز پس از ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی منتشر شد و طبیعتاً ما نتوانستیم از آن در این کتاب استفاده کنیم، می‌بینیم که رهبری در مقدمه نامه ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی هم اشاره کرده‌اند که اقتصاد مقاومتی یک نظامی مبتنی بر الگوی بومی و علمی، برگرفته از فرهنگ انقلابی و اسلامی است.

این عضو هیأت علمی  دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه امام حسین (ع) درباره ساختار این کتاب توضیح داد: دو فصل اولیه این کتاب از پنج فصل کلی آن به مباحث مبنایی اختصاص پیدا کرده است. در بخش اول به بیان اقتصاد اسلامی پرداختیم و نشان دادیم که اقتصاد مقاومتی تمام عناصر اقتصاد اسلامی را در خود داردو علاوه بر آن متناسب با فرهنگ ایرانی بومی سازی شده است. از حدود بیش از ۹۰ منبعی که در این کتاب استفاده شده، حدود ۱۵ منبع به روایات و شرح روایات اختصاص دارد و سعی شده که از منابع دست اول اسلامی در آن استفاده شود.

حسین دُری با اشاره به آیاتی از قرآن مجید عنوان کرد: اقتصاد اسلامی زندگی را یک آوردگاه در نظر می‌گیرد و صحنه زندگی روزانه بشر را صحنه اقتصاد درنظر می‌گیرد. به همین دلیل است که کسب روزی در این فرهنگ جهاد فی سبیل‌الله درنظر گرفته می‌شود. در نقطه مقابل ربا جنگ با خدا و رسول خدا درنظر گرفته می‌شود. بنابر این در این فرهنگ زندگی صحنه اقتصاد و اقتصاد صحنه جهاد عنوان شده است. بنابر این به این نتیجه می‌رسیم که اقتصاد مقاومتی که نوعی نگرش راهبردی به موضوع اقتصاد است، برگرفته از همین فرهنگ خواهد بود.

هم‌پوشانی مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی با اقتصاد اسلامی

این عضو هیأت علمی  دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه امام حسین (ع) تصریح کرد: در این کتاب اثبات شده که اگر تمامی موارد و مولفه‌های اقتصاد اسلامی را در کنار مولفه‌های ارائه شده در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی قرار دهیم، در بسیاری موارد همپوشانی مشاهده می‌شود، مگر مواردی که مشمول زمان می‌شوند.

وی افزود: ما در این کتاب با احصاء آسیب‌های جدی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران که برخی از آنها آسیب‌های رسوب کرده در این اقتصاد از پیش از دوران انقلاب بوده و برخی هم لزوماً رسوب نکرده‌اند ولی تهدیدی جدی برای اقتصاد ایران محسوب می‌شوند، حدود ۱۲ آسیب ضعف فرهنگی در بسترسازی اقتصاد مقاومتی، ضعف نگرش راهبردی به اقتصاد، وابستگی به یک محصول (نفت)، دولتی بودن اقتصاد، نا مناسب بودن فضای کسب و کار، بهره وری پایین، مصرف گرایی، نابرابری فرصت‌ها، عدم شفافیت اقتصادی، فساد اقتصادی، عدم اشتغال و کند بودن و پرنوسان بودن رشد اقتصادی را شناسایی کردیم.

دُری ۴ اصل راهنما را برای برخورد با این آسیب‌های جدی پیشنهاد داد و گفت: اول اینکه ما باید به عنوان راهنما بپذیریم که اقتصاد کشور یک اقتصاد بیمار است و یکی از مهلک‌ترین بیماری‌های این اقتصاد، اعتیاد به درآمدهای نفتی است. با اینکه نفت یک موهبت الهی است، اما نوع استفاده از نفت باعث بیماری اقتصادی ما شده. بنابر این یکی از پیوست‌های این کتاب توضیح درباره نحوه برخورد اجتماعی و پزشکی با یک اقتصاد بیمار است.

این عضو هیأت علمی  دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه امام حسین (ع)   در تشریح اصل راهنمای دوم توضیح داد: اقتصاد ملی در کشور ما در شرایط جنگی به سر می‌برد و این در مقدمه ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به یک جنگ تمام عیار تعبیر شده است. این موضوع از طرف فردی اعلام شده که در قانون اساسی تشخیص اعلام جنگ نیز با این مقام است و ایشان تصریح کرده‌اند که این یک جنگ تمام عیار است، تنها ابزار آن با جنگ‌های نظامی متفاوت است و از سلاحی استفاده می‌شود که از سلاح نظامی خطرناک‌تر است.

وی افزود: اصل راهنمای سوم این است که پدافند اقتصادی نوعی پدافند غیرعامل تلقی می‌شود. بنابر این اصول پدافند غیرعامل در سیاست‌گذاری اقتصادی باید مورد توجه قرار بگیرد و اصل آخر این است که در عین آسیب ناپذیری داخلی و ناکام گذاشتن خصومت‌های خارجی، به تحقق اقتصاد عزتمند و مقتدر آخرت بینانه اسلامی دست یابیم.

حسین دُری درباره استدلال‌های این کتاب در تفکیک و تمایز اقتصاد مقاومتی با مقاومت اقتصادی عنوان کرد: ما بر این باوریم که اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که در عین مقاوم بودن دارای شکوفایی با روند عادلانه و در جهت تحقق منافع مردمی در چهارچوب ضوابط اسلامی است اما مقاومت اقتصادی می‌تواند تنها مقاومت در برابر تکانه‌هایی مانند تحریم باشد، بدون آنکه عدالت، پیشرفت و اسلامی بودن در آن لحاظ شود.

برای درست آزمایی برداشت‌ها از اقتصاد مقاومتی باید ضابطه‌ای ارائه کنیم. ما در این کتاب به این معیار پرداختیم و روش طرح مطالب توسط مقام معظم رهبری را ارائه کردیم که دو نقطه اساسی در رهنمودهای ایشان بسیار پر رنگ است؛ اول عدم تقلید و دوم نوآوری در چهارچوب اسلام.

توسعه فنی و پیگیری‌های حقوقی برای استفاده از میادین مشترک

همچنین رضا آقا موسی تهرانی، از استادان دانشگاه جامع امام حسین (ع) در این نشست به معرفی کتاب خود با عنوان «اقتصاد و نفت؛ میادین مشترک» پرداخت و گفت: از آنجا در بحث میادین مشترک، میزان برداشت ما نسبت به کشورهای همسایه عقب‌تر هستیم، در بحث سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به آن توجه ویژه‌ای شده که یکی از راه‌های کوتاه مدت موجود درتوسعه فنی و تثبیت ذخایر نفت و گاز، خصوصاً میادین مشترک، میزان برداشت بیشتر است.

وی افزود: اما این موضوع در یک نگاه بلند مدت یک بحث حقوقی را می‌طلبد که مقدمه‌ای برای ورود به بحث حقوقی میادین مشترک است. بر این اساس بود که این دغدغه در من ایجاد شد تا با استفاده از قواعد حقوق بین‌الملل و استفاده از فقه اسلامی، بتوانیم کشورهای همسایه که منابع مشترکی با آنها را داریم را پایند کنیم که از لحاظ حقوقی از برداشت‌های بی‌اندازه، بدون ضابطه و نافی حقوق سایر کشورها مانند ایران جلوگیری کنیم.

تهرانی یادآور شد: در شرایط تحریم پیش از برجام، تولید برخی از میادین ما به طور کلی متوقف شده بود، شاید ۹۰ درصد پروژه پیشرفت داشت، اما به دلیل اینکه برخی قطعات مهم را در اختیار ما قرار نمی‌دادند، تولید میادین متوقف می‌ماند. بر این اساس بود که رهبری هم تاکید کردند که در قراردادها با شرکت‌های خارجی حتماً به عنوان شرط ضمن عقد، انتقال آن فناوری در آن قرارداد قید شده باشد. لذا در شرایط کنونی هم توسعه فنی و هم پیگیری مسائل حقوقی باید با هم انجام شود.

وی با اشاره به اینکه کشورهای همسایه ما که با هم میادین مشترک گازی و نفتی داریم و عموماً مسلمان هستند، گفت: این کشورها بر اساس فقه خودشان ملزم هستند که بر اساس نیاز خود و یا بر اساس مصلحت عامه از این میادین مشترک برداشت کنند. اگر تنها این دو ضابطه فقهی در این کشورها رعایت می‌شد - که در قوانین آنها هم تأکید شده - این کشورها هیچ گاه به حال و روز فعل نمی‌افتادند.

این استاد دانشگاه امام حسین (ع) افزود: این کشورها سرمایه‌های عموم مسلمین و عموم‌الناس را برخلاف مصلحت عامه مسلمین به خودشان اختصاص داده‌اند که این موضوع اعتراض برخی کشورهای مسلمان مانند اردن را نیز دربر داشته و اگر این ادبیات از سوی عالی‌ترین مقامات رسمی کشور، در فضای رسانه‌ای به عنوان یک گفتمان به وجود بیاید، ضمن احقاق حق کشور ما، به ایجاد صلح و امنیت در منطقه نیز کمک خواهد کرد.

لازم به ذکر است نشست تخصصی کتاب‌خوان «اقتصاد مقاومتی؛ استمرار دکترین فتح خرمشهر» سومین نشست از پنج نشست‌ِ تخصصی کتاب‌خوان برای به اشتراک‌گذاری جدیدترین کتاب‌های منتشر شده در حوزه اقتصاد مقاومتی است که از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با همکاری دانشگاه‌های امام صادق(ع) و امام حسین(ع) برگزار می‌شود.

نخستین نشست تخصصی کتاب‌خوان اقتصاد مقاومتی با عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ مبانی، اهداف و راهکارها» روز سه‌شنبه چهاردهم اردیبهشت و دومین نشست نیز با عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ ابعاد تحقق عدالت و پیشرفت» روز یک‌شنبه بیست و ششم اردیبهشت با حضور اساتید و دانشجویان دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شده بود.